- Konu Başlıkları
- Pizzicato Nedir? Kemanı Gitara Dönüştürme Sanatı
- Notadaki İşaretler: "pizz." ve "arco" Ne Anlama Gelir?
- Besteciler Pizzicato'yu Neden Kullanır? Müzikal Amacı
- Doğru Pizzicato Tekniği Nasıl Yapılır? (Sağ El)
- Doğru El ve Parmak Pozisyonu
- Nereden Çekmeli? (Ton Rengini Değiştirme)
- Sık Yapılan Hatalar
- İleri Seviye: Sol El Pizzicatosu Nedir?
- Pizzicato'nun Yıldızlaştığı Anlar: Ünlü Müzik Eserlerinden Örnekler
- Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
- Kemanın Ritmik Kalp Atışı
Bir müzik notasının üzerinde o üç harflik gizemli kısaltmayı gördüğünüzde aklınızdan ne geçiyor: "pizz."? Kemanınızı bir anlığına kenara bırakıp parmaklarınızı kullanmanız gerektiğini söyleyen bu küçük işaret, aslında enstrümanınızın ses paletinde ne kadar farklı renkler olduğunu keşfetmeniz için bir davettir. Peki, tam olarak kemanda pizzicato ne demek?
Bu sorunun cevabı, kemanın o uzun ve akıcı seslerinin yerini, kısa, ritmik ve perküsif (vurmalı) tınılara bıraktığı özel bir teknikte saklı. Bu rehberde, pizzicato'nun (İtalyanca'dan gelen ve genellikle "pizzikato" olarak telaffuz edilen) ne anlama geldiğini, notalarda nasıl gösterildiğini, bir bestecinin neden bu tekniği kullanmak isteyeceğini ve en önemlisi doğru bir pizzicato sesini nasıl elde edebileceğinizi adım adım öğreneceksiniz.
[widget-178]
Pizzicato Nedir? Kemanı Gitara Dönüştürme Sanatı
En basit tanımıyla pizzicato, yaylı bir enstrümanın tellerini yay kullanmak yerine parmakla çekerek ses çıkarma tekniğidir. Bu anda keman, o tanıdık sürükleyici kimliğinden sıyrılır ve adeta bir arp veya gitar gibi tınlamaya başlar. Yayı bir kenara bırakıp tellere parmağınızla dokunduğunuzda hissettiğiniz o doğrudan ve ritmik bağlantı, tekniğin en keyifli yanlarından biridir. Ses, yayın uzun ve sürekli titreşiminin aksine, kısa, net ve çabuk sönen bir "tık" sesiyle başlar.
Notadaki İşaretler: "pizz." ve "arco" Ne Anlama Gelir?
Müzik yazısında bu teknikle karşılaştığınızda iki temel terim göreceksiniz:
- pizz. (pizzicato): Bu kısaltmayı gördüğünüz andan itibaren, yayı bırakıp notaları parmağınızla çalmanız gerektiğini anlarsınız.
- arco: İtalyanca'da "yay" anlamına gelen bu terim, pizzicato bölümünün bittiğini ve tekrar yayı kullanarak çalmaya dönmeniz gerektiğini belirtir.
Bu iki işaret, bir eserde yaylı ve parmakla çalma teknikleri arasında geçiş yapmanızı sağlayan yol işaretleridir.
Besteciler Pizzicato'yu Neden Kullanır? Müzikal Amacı
Pizzicato, sadece farklı bir ses çıkarma yöntemi değildir. Bestecilerin elinde güçlü bir ifade aracıdır:
- Ritmik Vurgu Yaratmak: Kısa ve net tınısı, pizzicato'yu bir eserde ritmik bir temel oluşturmak veya belirli bir ritmi vurgulamak için mükemmel bir araç haline getirir. Bazen tüm yaylı grubu, bir davul gibi ritim tutar.
- Doku (Texture) Değişikliği: Uzun ve akıcı yaylı pasajlardan sonra aniden gelen bir pizzicato bölümü, müzikte dramatik bir kontrast ve doku değişikliği yaratır. Dinleyicinin dikkatini anında çeker.
- Hafiflik ve Zarafet Katmak: Özellikle vals veya polka gibi dans müziklerinde, pizzicato kullanılarak hafif, neşeli ve zarif bir atmosfer yaratılır.
- Perküsif Renk: Bazen de pizzicato, melodik bir amaçtan çok, arp veya gitar tınısına benzer perküsif bir renk efekti olarak kullanılır.
Bazen de bir eserin ritmik temelini oluşturur. Bu ritmik hassasiyeti parmakla sağlamak, yay tekniği kadar önemli bir beceridir ve iyi bir keman eğitimi bu farklı teknikler arasında akıcı geçiş yapabilmeyi hedefler.
Doğru Pizzicato Tekniği Nasıl Yapılır? (Sağ El)
Güzel bir pizzicato tonu elde etmek için dikkat edilmesi gereken birkaç önemli nokta vardır.
Doğru El ve Parmak Pozisyonu
Genellikle sağ el kullanılır. Başparmağınızı, klavyenin gövdeyle birleştiği köşeye hafifçe dayayarak elinize bir destek noktası oluşturun. Bu, elinizin havada sallanmasını önler ve daha kontrollü bir hareket sağlar. Teli çekmek için en ideal parmak, işaret parmağıdır. Parmağınızın ucuyla değil, etli kısmıyla teli çekmek, daha dolgun ve sıcak bir ton elde etmenizi sağlar.
Nereden Çekmeli? (Ton Rengini Değiştirme)
Teli çektiğiniz yer, sesin rengini doğrudan etkiler:
- Klavyenin Üzeri: Klavyeye yakın bir noktadan yapılan pizzicato, daha yumuşak, arp benzeri ve yuvarlak bir ton üretir.
- Eşiğe Yakın: Eşiğe (köprüye) daha yakın bir yerden yapılan pizzicato ise daha sert, metalik ve gitarın "pena" ile çalınmasına benzer keskin bir ton verir.
Sık Yapılan Hatalar
- Teli Yukarı Çekmek: Teli yukarı doğru çekmek, telin klavyeye çarpmasına ve "vızıltılı" bir ses çıkmasına neden olur. Hareket, yana doğru, yani kemanın dışına doğru olmalıdır.
- Tırnak Kullanmak: Tırnakla yapılan pizzicato çok sert ve nahoş bir ses çıkarır. Parmağınızın etli kısmını kullanmaya özen gösterin.
- Desteksiz El: Başparmağı destek olarak kullanmamak, hareketin kontrolsüz ve zayıf olmasına yol açar.
İleri Seviye: Sol El Pizzicatosu Nedir?
Pizzicato her zaman sağ elle yapılmaz. Özellikle Paganini gibi virtüöz bestecilerin eserlerinde karşılaştığımız sol el pizzicatosu, çok daha zorlu bir tekniktir. Bu teknikte sol elin bir parmağı (genellikle 4. parmak) teli çekerken, diğer parmaklar klavye üzerinde notalara basmaya devam eder. Bu, özellikle yüksek kemanda pozisyonlar kullanılırken zorlu ama etkileyici bir virtüözite gösterisidir ve genellikle sağ el yayla başka bir melodi çalarken aynı anda yapılır.
Pizzicato'nun Yıldızlaştığı Anlar: Ünlü Müzik Eserlerinden Örnekler
Bu tekniğin müzikte nasıl bir etki yarattığını duymak, onu anlamanın en iyi yoludur:
- Johann & Josef Strauss - Pizzicato Polka: Adından da anlaşılacağı gibi, bu eser baştan sona pizzicato tekniğiyle çalınır ve tekniğin neşeli, zarif karakterinin en ikonik örneğidir.
- Pyotr İlyiç Çaykovski - 4. Senfoni, 3. Bölüm: Bu bölümün tamamında tüm yaylı çalgı grubu sadece pizzicato çalar. Ortaya çıkan doku, adeta dev bir balalayka veya mandolin orkestrasını andırır.
- Benjamin Britten - A Young Person's Guide to the Orchestra: Bu eserin yaylı çalgılar bölümünde pizzicato, dinleyiciye tekniği tanıtmak için çok net ve belirgin bir şekilde kullanılır.
Bu eserleri dinlemek, tekniğin müzik içinde nasıl bir atmosfer yarattığını anlamanın en iyi yoludur. Bu atmosferi kendi çalışınıza yansıtmak için bir rehber eşliğinde çalışmak isterseniz, bir keman kursu size bu teknikleri doğru eserler üzerinden öğretebilir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Hızlı pizzicato pasajlarını nasıl çalabilirim?
Çok hızlı pasajlar için tek bir parmak (işaret parmağı) yeterli olmayabilir. Bu durumlarda kemancılar, işaret ve orta parmaklarını tıpkı bir gitaristin "tirando" tekniği gibi art arda kullanarak hızı artırabilirler. Bu, pratik ve koordinasyon gerektiren daha ileri bir tekniktir.
Pizzicato yaparken yayı ne yapmalıyım?
Bu, pizzicato pasajının uzunluğuna ve sonrasındaki müziğe bağlıdır. Eğer sadece birkaç notalık kısa bir pizzicato varsa, yay normal tutuş pozisyonunda elde kalır. Ancak "Pizzicato Polka" gibi uzun bir bölüm çalınacaksa, kemancılar genellikle yayı kucaklarına veya yanlarındaki sandalyeye bırakarak sağ ellerini tamamen serbest bırakırlar.
"Bartok Pizzicato" nedir?
Bu, ünlü besteci Béla Bartók'un popülerleştirdiği çok özel ve agresif bir pizzicato türüdür. Bu teknikte tel, sadece yana doğru değil, aynı zamanda o kadar güçlü bir şekilde yukarı doğru çekilir ki, bırakıldığında klavyeye çarparak sert bir "şaklama" sesi çıkarır. Notada genellikle telin üzerinde bir daire ve içinde dikey bir çizgi ile gösterilir ve çok güçlü bir perküsif etki yaratmak için kullanılır.
Pizzicato akort yapmayı etkiler mi?
Evet, dolaylı olarak etkileyebilir. Özellikle güçlü ve agresif pizzicato'lar, tellerin gerginliğini hafifçe değiştirerek akordun bozulmasına neden olabilir. Bu nedenle, uzun ve güçlü bir pizzicato bölümünden sonra, bir sonraki "arco" (yaylı) pasaja geçmeden önce kemanın akordunu hızlıca kontrol etmek iyi bir alışkanlıktır.
Kemanın Ritmik Kalp Atışı
Pizzicato, bir kemancının cephaneliğindeki en renkli ve etkili silahlardan biridir. Sadece bir çalma tekniği değil, aynı zamanda müziğe ritim, karakter ve sürpriz katmanın bir yoludur. Artık notalarda "pizz." gördüğünüzde ne yapacağınızı biliyorsunuz: Yayı bir anlığına bırakın ve parmaklarınızla kemanınızın ritmik kalp atışını ortaya çıkarın. Bu, enstrümanınızla kurabileceğiniz en doğrudan ve eğlenceli bağlardan biridir.
